خانواده درمانی بعنوان یکی از مهم ترینَ خدماتی است که در دپارتمان بزرگسالان کلینیک صلح درون ارائه می گردد که ممکن است به صورت فردی و یا گروهی صورت پذیرد.
در جلسات خانواده درمانی، آموزش، پیشگیری و درمان برای کمک به خانوادهها در موضوعات مختلف صورت می پذیرد و معمولا برای حل مشکل خانواده یا یکی از اعضا آن کل سیستم خانواده مورد توجه بوده و تلاش میشود علل بروز و عوامل تشدیدکننده مشکل در خانواده و در نوع روابط اعضا با یکدیگر مورد بررسی قرار گیرد. این شیوه از درمان مبتنی بر رویکرد سیستمهاست و معتقد است زمانی میتوان به رفع یک مشکل نائل شد که از نیروی تک تک اعضا استفاده کرد و عوامل تنشزا را مرتفع ساخت.
در جلسات خانواده درمانی، روان درمانگر نقش یک معلم و متخصص تقویت کننده رفتارهای مناسب را بازی میکند. در این رویکرد از فنون درمانی تقویت منفی، تعمیم، خاموش سازی، گریز ذهنی، عبارات مقابلهای منطقی، سرمشق دهی و … استفاده میشود.
خانوادههایی که می توانند از جلسات خانواده درمانی بهره ببرند، عبارتند از: خانوادههای دارای عضو معتاد یا بیمار روانی و همچنین خانوادههای دارای عضو مبتلا به اختلالات جسمی که به نحوی روی کارکرد خانواده تاثیر گذاشته است، خانوادههای طلاق گرفته، ازدواج مجدد کرده، فوت یکی از اعضا، خانوادههای دارای مشکلات اقتصادی، فرهنگی و خانوادههای دارای مشکل اغلب به صورت غیر مستقیم مثلا مشکلات تربیتی کودکان، ناراحتیهای روحی یکی از اعضا و یا تصمیم گیری ها و کمک برای حل مشکلات سطحیتر به متخصصان مشاوره و روان شناسی مراجعه میکنند و در طول مشاورههای فردی نیاز به توجه به نقش خانواده در بروز مشکل شکل میگیرد و برحسب رویکرد درمانگر، روند درمان تداوم مییابد.
خانواده درمانی از درمان های انفرادی متمایز است و روان درمانگر باید با نقشهای خانواده و خرده فرهنگ مخصوص آنها آشنا شود. سپس از این آشنایی در جهت ارتباط با اعضای خانواده یا رویارویی با آنان استفاده کند. در عین حال درمانگر باید گسلش عاطفی خود را حفظ کند و یک بخش خانواده را به نفع بخش دیگر رها نکند. البته این کار دشواری است. چون اعضای خانواده غالبا درمانگر را وارد منازعات خود بر سر قدرت یا دفاعهای خویش در برابر ارتباط آزاد میکنند. یکی از بخشهای معمول خانواده درمانی، اخذ شرح حال و سنجش آن است.
در جلسات اولیه خانواده درمانی، مشکل فعلی خانواده مطرح می شود و بررسی تفسیر اعضای خانواده از آن موضوع بررسی شده و شرح حال خانواده دریافت می شود. طرح یک چشمانداز کلی از سابقه و پیشینه خانواده، پدربزرگها و مادربزرگها و هدفها، آرزوها، ترسها و ضعفهای آنان، قوه درک همدلی و تحمل اعضای خانواده را افزایش میدهد. به این ترتیب ملاک قضاوت جدیدی فراهم میآید.
دقیقا نمی توان گفت که خانواده ها چه موقع باید برای دریافت خدمات روانشناسی خانواده درمانی مراجعه نمایند ولی گاهی مشکلات فردی، آنقدر به خانواده پیوند میخورد که خانواده درمانی تنها درمان و اقدام ممکن است. گاهی نیز خانواده جلوی پیشرفت درمان مراجع را میگیرد یا در برابر توصیههای درمانگر مقاومت میورزد. در نتیجه با درگیرکردن خانواده در درمان، بخشی از این مقاومت رفع میشود. گاهی نیز مشکلات درمانجو در حین درمان به شدت تحت تاثیر ساختار خانواده است و درمان کل خانواده را ضروری میسازد. در پارهای موارد بحرانهای خانوادگی (مثل مرگ یکی از اعضای خانواده) کل خانواده را دچار آسیب میکند.
گاهی اوقات افراد به دلیل اختلاف سن بین اعضای خانواده و یا اختلاف بر سر ارزش ها و اعتقادات دچار مشکلاتی می شوند که ارزش های کل خانواده را زیر سوال می برد، و در چنین مواردی خانواده درمانی بهترین و منطقی ترین راه است.
ولی لازم به ذکر است که خانوادهدرمانی همیشه مناسب نمیباشد. گاهی خانواده مورد نظر آن قدر از همگسیخته است که چنین مداخلاتی بینتیجه خواهند بود. گاهی نیز برخی از اعضای خانواده اصلا همکاری نمیکنند. در برخی موارد نیز خیلی زود معلوم میشود که یکی از اعضای خانواده به شدت دچار اختلال است و اصلا همکاری نمیکند یا آنقدر اخلال میورزد که حضورش به کل فرآیند خانواده درمانی لطمه میزند.
خانوادهدرمانی یک روش سیستماتیک مداخلهدرمانی است که هدف آن، رفع اختلالات پیچیده و متقابل عاطفی در گروه خانواده است. خانواده درمانی، در واقع صحنه برخوردهای انسانی(human drama) است و در جستجوی حقایق اساسی بشری است و بالاتر از همه در پی التیام زخمها و ضعفهای خانواده است. لذا مسوولیت عمده خانوادهدرمانی از این قرار است: بالا بردن احساس همبستگی و وحدت خانواده، فعال کردن نقش طبیعی خود در شفابخشی(healingـself) خانواده، و تجربهای که راه را برای رسیدن به یک گروه طبیعی واقعی باز میکند.
خانوادهدرمانی، نوعی گروه درمانی است که در آن، واحد درمانی، هسته خانوادگی است و در جلسات درمانی یک یا چند درمانگر با تمام اعضا خانواده(یا بخشی از آنها) سر و کار دارد و هدف از آن حل و فصل یا تخفیف تعارضات بیماریزا و اضطراب در درون واحد خانواده است. در واقع خانواده درمانی، شکلی از درمان کل خانواده به عنوان یک گروه است که توسط یک یا دو درمانگر انجام میشود. در این نوع درمان، آسیبشناسی یا بیماری یکی از اعضای خانواده، انعکاس پاتولوژی یا اختلالات عمیقتر در سیستم خانواده تلقی میشود. لذا خانواده واحد درمانی به حساب میآید و تغییر تعامل خانواده، راه تغییر عضو بیمار محسوب میشود.